Jabier Larrañaga: "Gure erronka izan behar da egungo ongizate maila hurrengo urteetarako egonkortzea eta indartzea"
Errenta aitorpenaren kanpaina azken txanpan sartu dela, kanpainaren; EAJk eta Espainiako Gobernuak kupoaren inguruan lortutako akordioaren; eta iruzurraren inguruko azalpenak eman ditu Aldundiko Ogasun eta Finantza diputatu Jabier Larrañagak.
Nola eragingo dio Gipuzkoako Foru Aldundiari EAJk eta Espainiako Gobernuak kupoaren inguruan lortutako akordioak dioen bezala datozen urteotan gutxiago ordaindu behar bada?
Kupoaren inguruko akordioa oso albiste ona da. Lehenengo eta behin, geneukan arrisku handi bat kentzen du. Orain arte desadostasuna geneukan Estatuarekin: guk esaten genuen 1.400-1.600 milioi euro zor zizkigula, eta Estatuak esaten zuen ez zigula ezer zor. Gu diru hori inbertitzen eta gastatzen joan gara. Akordioarekin, Estatuak onartzen du zor hori egon badagoela, eta hori kupo txikiagoa ordainduaz konpentsatuko dela; urtero urtero joango gara zorra likidatzen. Bestetik, horri esker, Jaurlaritzak, Aldundiok eta udalek ahalmen handiagoa izango dugu urtero.
Ahalmen handiagoa izateak esan nahi du proiektu gehiago finantzatuko direla, edo zerga gutxiago ordaintzeko aukera egon daitekeela?
Dena beharko dugu. Oraintxe bertan, eta gerora begira, dugun erronka da egungo ongizate maila sostengatzen duten zerbitzuak –sarri ez gara kontziente nola finantzatzen diren– mantentzea eta finantzatzen segitzea. Urtero ahalmen apur bat handiagoa izango dugu, baina esan bezala dena beharrezkoa izango da ongizate maila defendatzeko.
Erkidegotik kanpo kupoa eta kontzertu ekonomikoa aipatzean, kritikak eragiten dituzte sarri, hainbatek pribilegio moduan ikusten dute eta. Nola justifikatuko zenuke zuk kupoa?
Askotan kritikatzen da norberari gauzak gaizki doazkionean: hobe da, norberaren kudeaketarekin lotutako gaiak onartu beharrean, errua beste norbaiti botatzea. Gure sistema ona da kudeatzen jakinez gero, arrisku handiagoak dauzka eta. Kontuan izan behar da, diru gehiago edo gutxiago bildu, kupoa urtero finko dagoela. Garai onetan, zikloa ondo doanean, ez dago arrisku asko. Baina zikloa jaisten denean ere, eta hori ikusteko ez dugu denboran oso urrutira joan beharrik, kopuru bera ordaindu behar diogu Estatuari. Hortaz, zenbakiak koadratzeko, esfortzu handia egin behar da kudeaketan. Ez da pribilegio bat, aukera bat baizik; arriskuak dauzkan aukera. Baina erakutsi dugu kudeatzeko gaitasuna izanda gai izan garela gaur eguneko ongizate mailara heltzeko. Egiten diren kritika askok ez dute zerikusirik sistemarekin, beste lurralde batzuetan egiten den kudeaketarekin baizik.
Guk geuk ezagutzen dugu zer den kupoa?
Ez, askotan ez dugu geure etxea ezagutzen. Hori oso garrantzitsua da, ezagutzen ez dena ez delako baloratzen, eta baloratzen dena ez delako defendatzen. Ez gara kontziente erabiltzen ditugun autobusak, edo ditugun osasun zein hezkuntza zerbitzuak nola finantzatzen diren. Iruzurrarekin lotura zuzena du, gainera: iruzurrak zein efektu dituen ulertu nahi badugu, aurretik jakin behar dugu nola ordaintzen diren egunerokotasunean erabiltzen ditugun zerbitzu asko. Erronka dugu hor, ezagutzan.
Errenta aitorpenaren kanpaina azken txanpan sartuta dago. Ari dira aurreikuspenak betetzen?
Orain arte bai. Hilaren 26an amaitzen da, eta oraingoz %81 bete dugu. Kanpainan beti bueltatzea suertatzen zaio Aldundiari, eta oraingoz ondo goaz, aurreikuspenei dagokionez. Zergadunak hilero jartzen du dirua, gero, kenkariak-eta aintzat hartuta kalkulua egiten da, eta Aldundiari beti negatiboa irteten zaio. Baina hori aurrez badakigu.
EH Bildutik adierazi dute zuen aurreikuspena triunfalista dela, eta 2013ko kontra-erreforma fiskalak ez duela fruituk eman.
Kanpaina aurkeztu genuenean kopuruak oso garbi azaldu genituen. Askotan ez da erraza jakitea zenbat den erreformagatik eta zenbat ziklo ekonomikoagatik. Guk esan genuen erreformaren ostean, 70 milioi euro pasatxo gehiago bildu zela urtean. Zehaztu genuen, era berean, horietatik 50 bai zirela erreformagatik, baina ez zegoela argi gainerakoa zenbat izan zen zikloan izandako hobekuntzagatik, eta zenbat erreformagatik. Baina ezin da zalantza jarri ondo joan dela.
2017 honetarako aurreikuspenak positiboak dira?
Bai. Ez dugu ahaztu behar 2017rako jarritako diru-bilketako helburuak 2007rakoak baino altuagoak direla, eta orduko diru-bilketa historikoki errekorra izan zen. Historian momenturik altuenean gaude eta sarri ez gara kontziente hor gaudenik. Horrek beste hausnarketa batzuetara eramaten gaitu. Hazkunde hauek betirako izango dira? Ez, etorriko dira ziklo zailagoak. Hazkunde hauek egonkortu egin behar da. Aurreikuspenak onak dira, txukun gabiltza diru-bilketan, baina gure erronka izan behar da egungo ongizate maila hau hurrengo urteetarako eta gure seme-alabentzako egonkortzea eta indartzea.
Ogasuna eta iruzurra askotan batera doazen hitzak dira. Eta Aldundiaren webgunean diozuenez, iruzur fiskalaren aurka egitea da zuen lehenengo helburu estrategikoa. Kuantifikatuta daukazue Gipuzkoan zenbatekoa den iruzur fiskala?
Oso zaila dan kuantifikatzea, ezkutuan dauden kopuruez ari gara eta. Argi dugu oraindik ere badagoela, eta gure saiakera da iruzurrari gero eta leku txikiagoa uztea, gero eta zailagoa izatea iruzurra egitea; horretan ari gara. Iruzurrerako zein gune dauden identifikatzen dugu, eta horiek txikitzen eta zailtzen gabiltza. Dena den iruzurraren aurkako borrokan ez dugu aurrerapauso nabarmenik emango ez baditugu gure jarrerak aldatzen. Gai kulturala da. Guk iruzurrik ez egiteaz gain, besteek egindakoak gaitzetsi behar ditugu. Horrek eramango gaitu gizarte garatu bat izan eta benetan iruzurrari aurka egitera. Hasierako puntura garamatza horrek: ulertzeko iruzurrak zein kalte egiten duen, gauzak nola finantzatzen ditugun ezagutu behar dugu. Orduan konturatuko gara norbaitek euro bat ez jartzeak esan gura duela besteok jarri behar dugula, autobusak, hezkuntza, osasun zerbitzuak... beharrezkoak ditugu eta.
Iruzurraren kontrako neurrien artean, ikastetxeetan ekonomiari eta fiskalitateari buruzko buruzko unitate didaktikoak eskaintzea dago. Orain gainera, Arabako eta Bizkaiako Aldundiak ere batu dira ekimenera. Zer nolakoa ari da izaten esperientzia?
Lau urte draramatzagu esperientzia horrekin, eta guk hasieratik eman diogu indarra. Aurten 30 ikastetxetan ari gara lanean, eta gure helburua da hurrengo bi urteetan 60-90 ikastetxetan aritzea. Orain egin duguna izan da beste jaurlaritzarekin eta beste lurraldeekin elkarbanatzea; izan ditugun emaitzak azaldu eta proiektua ona dela erakustea. Hala, Arabara eta Bizkaiara ere zabaldu da ekimena.
Iruzurraren kontra bestelako ekimenik baduzue esku artean?
Erakunde, eragile, eta bestelakoekin elkarlanean gabiltza eta horrek indarra ematen du. Kutxa elektronikoen proiektua dugu, esaterako, Erkiegoko hiru lurraldeekin eta Nafarroarekin lantzen ari garena. Bi urte daramatzaguhorretan, eta espero dugu hurrengo urtean lehenengo proba pilotuak egin eta 2019an indarrean sartzea. BEZarekin lotuta, negozio txiki eta ertainekin lotutako ekimen bat dugu, eta enpresa handiekin beste proiektu bat jarri dugu martxan. Modu horretara, asmoa da bi aldeetatik informazio dena izatea, iruzurrari zirrikitu gutxi uztea.
